Change Araç Davası
Change araç davası, ikinci el araç alım satım piyasasında son yıllarda sıkça karşılaşılan, araç kimlik bilgilerinin yasa dışı değiştirilmesinden doğan hukuki süreçleri ifade eder.
Bu kapsamlı rehberde, change araç nedir, bu durumun suç ve cezaları nelerdir, mağdurlar hangi davaları açabilir, dava süreci nasıl işler ve nelere dikkat edilmelidir gibi soruların yanıtlarını bulacaksınız.
Change Araç Nedir?
Change araç (çenç araç); çalıntı bir aracın motor ve şasi numaralarının, ağır hasarlı, trafikten men edilmiş veya hurdaya çıkmış başka bir aracın numaraları ile değiştirilip piyasaya sürülmesiyle elde edilen araç demektir. Kısaca, hurdaya ayrılmış ya da pert olmuş araçların kimlik niteliğindeki şasi ve motor numaralarının, çalınmış veya kayıtsız araçlara ait numaralarla değiştirilmesi sonucunda ortaya çıkar. Bu yöntemle kötü niyetli kişiler, aracın gerçek kimliğini gizleyerek haksız kazanç elde etmeye çalışır.
Şasi numarası, her araca fabrikada verilen benzersiz kimlik numarasıdır ve aracın marka, model, üretim yılı gibi bilgilerini içerir. Motor numarası da aynı şekilde her motor bloğuna özel tanımlayıcı bir numaradır. Change işlemi sonucunda araç üzerindeki bu kimlik numaraları başkasına ait kayıtlarla değiştirilir. Alıcı, ruhsattaki bilgiler temiz göründüğü için aracı yasal sanabilir; ancak aslında aracın kimliği sahte olup genellikle araç çalıntıdır veya kaydı yoktur.
Change bir aracı dışarıdan anlamak güç olabilir. Çoğu alıcı, aldığı aracın change olduğunu başlangıçta fark etmez. Bu durum genellikle araç, noter satışı yapıldıktan bir süre sonra emniyet tarafından incelendiğinde ortaya çıkar. Ne yazık ki fark edildiğinde, araca el konulması ve alıcının da soruşturmaya muhatap olması gibi ciddi mağduriyetler yaşanır. Yani aracı iyi niyetle satın alan kişi, bir anda hem parasından hem de arabasından olabilir, hatta kendini aklayana kadar hukuki süreçte yıpranabilir. Bu nedenle ikinci el araç alırken change riskine karşı çok dikkatli olmak gerekir.
Change Araç Suçu ve Cezası
Change araç olayı, sadece bir sivil uyuşmazlık değil aynı zamanda ceza hukuku açısından da suç teşkil eden ciddi bir eylemdir. Temelde, dolandırıcılık suçunun bir türü olarak değerlendirilir. Çünkü kimliği değiştirilmiş aracın satılması, hileli davranışlarla bir kişiyi aldatıp menfaat sağlama fiilidir. Ayrıca araca sahte belgeler düzenlendiği için resmi belgede sahtecilik suçu da oluşur. Olayın özelliklerine göre Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında birden fazla suç bir arada gerçekleşebilir.
TCK m.157 Dolandırıcılık suçu kapsamında, basit dolandırıcılık fiili işleyenler 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5.000 güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Eğer dolandırıcılık, bir örgüt faaliyeti çerçevesinde veya kamu kurumları kullanılarak işlendi ise TCK m.158 Nitelikli dolandırıcılık devreye girer ve ceza 3 yıldan 10 yıla kadar hapis seviyesine çıkar. Change işleminde genellikle sahte ruhsat, plaka veya belge kullanıldığı için TCK m.204 Resmi belgede sahtecilik suçu da uygulanır; bunun cezası da 2 yıldan 5 yıla kadar hapistir.
Aracınız çalıntı çıkıp el konulduğunda, vakit kaybetmeden Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunarak aracı satan hakkında dolandırıcılık ve sahtecilik nedeniyle şikâyetçi olmanız gerekir. Aksi halde, mağdur sıfatından çıkıp istenmeden de olsa suça bulaşmış pozisyonunda kalabilirsiniz.
Change Araç Davası Kime Karşı Açılır?
Aracın change olduğunu öğrenen alıcı, hukuki haklarını hem aracı satan kişiye hem de diğer sorumlulara karşı arayabilir. Burada birden fazla tarafın sorumluluğu söz konusu olabilmektedir:
Satıcıya Karşı: İlk olarak, aracın önceki sahibi olan satıcıya karşı tazminat davası açılabilir. Satıcı, aracı satarken alıcıyı aracın durumu hakkında bilgilendirmemiş ve ayıplı bir mal satmıştır. Türk Borçlar Kanunu’na göre satıcı, sattığı maldaki gizli ayıplardan sorumludur. Change durumu, açıkça gizli ayıp kapsamındadır. Bu nedenle alıcı, sözleşmeden dönme (aracı geri verip parasını geri alma), araç elinde kalacaksa bedel indirimi talebi veya mümkünse aracın ayıpsız misliyle değiştirilmesi gibi seçimlik haklarını kullanabilir. Satıcı, iyi niyetli dahi olsa, satışa konu malın ayıpsız olarak tesliminden sorumlu tutulur.
Kamu İdaresine Karşı (Devletin Sorumluluğu): Trafikteki araçların tescil işlemleri devletin sorumluluğundadır. Çalıntı bir araç, sahte evraklarla trafikte tescil edilip dolaşıma sokulduğunda burada bir idari hizmet kusuru olduğu değerlendirilebilir. Nitekim idare, trafikteki araç kayıtlarının doğru ve güvenilir olmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu yüzden, aracı satın alan kişi devletin bu konudaki ihmali nedeniyle zarar gördüğünü iddia ederek idareye karşı da tazminat talep edebilir. İdareye karşı açılan bu tazminat davası, idari yargıda tam yargı davası şeklinde açılır. Mağdur kişi, maddi zararlarının yanı sıra manevi zararları için de idareden tazminat isteyebilir.
Notere Karşı: İkinci el araç satışları noter huzurunda yapıldığı için, noterin de sorumluluğu gündeme gelebilir. Noter, satış işlemi sırasında aracın trafik kayıtlarını ve evraklarını inceler ve satış sözleşmesini düzenler. Noterlik Kanunu m.162 uyarınca noterler yaptıkları işlemlerde kusursuz sorumluluk ilkesine tabidir; yani bir işin yapılmaması veya eksik-hatalı yapılması nedeniyle doğan zarardan, kusuru olmasa bile sorumlu olur. Bu bağlamda, change araç satışında noter gerekli özeni göstermezse, alıcı uğradığı zarar için notere karşı da tazminat davası açabilir.
Ekspertiz Şirketine Karşı: İkinci el araç alımında ekspertiz raporu almak yaygın bir uygulamadır ve hatta bazı durumlarda zorunludur. İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmelik gereği, ticari satıcılardan alınan araçlarda satış öncesi ekspertiz raporu düzenlenir ve bu raporda aracın şasi/motor numaralarının orijinalliği de incelenir. Eğer ekspertiz firması, değişmiş numaraları tespit edemeyip aracı hatasız/temiz raporladıysa, ayıplı hizmet sunmuş sayılır ve tazminat sorumluluğu doğar. Ayrıca, eğer ekspertiz raporu bilerek gerçeğe aykırı düzenlenmişse bu durumda eksper hakkında da ceza davası söz konusu olabilir.
Muayene İstasyonuna Karşı: Aracın periyodik muayenesini yapan TÜVTÜRK muayene istasyonları da belirli durumlarda sorumlu tutulabilmektedir. Mevzuata göre muayene sırasında aracın şasi numarası ve motor numarası gibi kimlik bilgileri de kontrol edilir. Normal şartlarda, change yapılmış bir araç muayenede fark edilmelidir. Eğer muayene istasyonu gerekli kontrolleri yapmadıysa ve araç “muayeneden geçti” halde sonradan change çıkıyorsa, alıcının zararında istasyonun da payı olduğu ileri sürülebilir.
Change Araç Davası Nasıl Açılır? (Dava Süreci)
Change araç nedeniyle uğranılan zararlar için iki temel dava süreci başlatılır: ceza soruşturması ve hukuk davası (tazminat). Ayrıca idareye karşı idari dava da sürece dahil olabilir. İşte adım adım change araç dava süreci:
Resmî Tespit ve Delil Toplama: Öncelikle aracın gerçekten “change” olduğunun resmî olarak tespit edilmesi gerekir. Bunu sağlamak için araç genellikle emniyet tarafından incelemeye alınır. Şasi ve motor numaralarının ruhsattakilerle uyuşmadığına dair polis/criminal laboratuvar raporu en önemli delildir. Böyle bir durumla karşılaşan mağdur, vakit kaybetmeden trafik şube veya savcılık kanalıyla resmi tespit yaptırmalıdır.
Savcılığa Suç Duyurusu: Aracın change çıktığı anlaşılır anlaşılmaz Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunmak gerekir. Dilekçede, aracı hangi tarihte kimden aldığınızı, iyi niyetli olduğunuzu ve aracın çalıntı/change olduğunun ortaya çıktığını belirterek, aracı satan kişi hakkında dolandırıcılık ve resmi belgede sahtecilik suçlarından şikâyetçi olursunuz. Savcılık gerekli soruşturmayı yapacak, toplanan delillerle satıcı hakkında ceza davası açılabilecektir. Ceza yargılamasında satıcının suçlu bulunması, sizin hukuk davanız için de lehe delil oluşturacaktır. Ayrıca, eğer eksper veya noter gibi diğer aktörlerin suça iştiraki veya ihmali varsa, bunları da suç duyurusu kapsamında belirtmek mümkündür.
Satıcıya Karşı Tazminat Davası: Ceza süreci devam ederken veya sonrasında, araç satış sözleşmesinin tarafı olan satıcıya karşı genel mahkemede bir tazminat davası açılır. Bu davada, aracın change çıkması nedeniyle uğradığınız maddi zararın (ödediğiniz araç bedeli, noter masrafları vb.) ve varsa manevi zararın (yaşadığınız elem, güven sarsılması vb.) tazmini talep edilir. Dava dilekçesinde, aracın change olduğunun ne zaman ve nasıl anlaşıldığı, bunun satılanın gizli ayıplı çıkması anlamına geldiği anlatılır. Aracın bedelini, kayıtların iptal edildiğini, aracın bağlandığını belirten belgeler eklenir. Seçimlik haklarınızı kullandığınızı, aracın iadesini ve bedelinin geri ödenmesini talep ettiğinizi ifade edersiniz.
Görevli ve Yetkili Mahkeme: Satıcıya karşı dava, eğer satıcı bir tüketici işlemi kapsamındaki satıcı ise Tüketici Mahkemesi görevli olacaktır. Satıcı da alıcı gibi bireysel bir kişi ise, bu tip uyuşmazlıklar için Asliye Hukuk Mahkemesi görev yapar.
Zamanaşımı: Tazminat davalarında, yasanın öngördüğü bildirim ve açma sürelerine dikkat etmek gerekir. Türk Borçlar Kanunu’na göre alıcı, gizli ayıbı öğrenir öğrenmez uygun sürede satıcıya bildirmeli ve en geç 2 yıl içinde dava açmalıdır. Ancak satıcı ağır kusurlu ise (örneğin aracın change olduğunu biliyor ve kasten gizliyorsa) bu 2 yıllık süre işlemez, daha uzun genel zamanaşımı uygulanabilir.
Deliller ve Bilirkişi: Dava sürecinde mahkeme, aracın change olduğunu, dolayısıyla ayıplı olduğunu belirlemek için bilirkişi incelemesi yaptırabilir. Genellikle otomotiv konusunda uzman bilirkişiler veya trafik eksperleri aracı inceleyip şasi numarasının değiştirilmiş olduğunu raporlarlar. Ayrıca emniyetin kriminal raporu varsa bu zaten en güçlü delildir. Noter kayıtları, satış sözleşmesi, ödeme makbuzları gibi belgeler de dosyaya konur. Mahkeme, satıcının kötü niyetini de değerlendirebilir; eğer satıcı organize bir işin parçasıysa durumu ağırlaştırıcı olarak dikkate alınır.
İdareye Karşı Tam Yargı Davası: Satıcıdan tahsil imkanı olmazsa veya idarenin de kusuru varsa, idareye karşı (örneğin İçişleri Bakanlığı/Emniyet) idari yargıda tam yargı davası açılabilir. Bu dava, aracın trafikte tesciline onay veren idarenin hizmet kusuru bulunduğu iddiasına dayanır. İdareye karşı davada, trafik tescil kayıtlarının hatalı tutulması, sahte evrakların sistemde fark edilmemesi gibi hizmet kusurları vurgulanır. Mahkeme, hizmet kusurunu tespit ederse idarenin, davacının zararını ödemesine karar verebilir.
Noter, Eksper ve Diğerlerinin Sorumluluğu: Satıcı ve idare dışında, yukarıda bahsettiğimiz noter, ekspertiz firması, muayene istasyonu gibi kurumlara karşı da ayrı bir dava açılabilir veya satıcıyla birlikte müşterek davalı yapılabilir. Örneğin, noterin kusursuz sorumluluğu ilkesi gereği doğrudan noteri dava etmek mümkündür. Noterlerin mesleki sorumluluk sigortaları bulunur; bu tür davalarda sigorta şirketleri devreye girebilir ve noter adına tazminat ödeyebilir. Ekspertiz şirketine karşı dava ise, ayıplı hizmet nedeniyle maddi kaybın tazmini hukuki sebebine dayanır ve hizmet kusurunun ispatı aranır. Muayene istasyonuna karşı davalarda ise idare hukukuna benzer biçimde bir hizmet kusuru iddiası gündeme gelir. Tüm bu davalarda hukuk tekniği ve ispat yükü farklı olabileceğinden, sürecin bir avukat rehberliğinde yürütülmesi önem arz eder.
Change Araç Mağdurları Ne Yapmalı?
Bir araç aldınız ve bir süre sonra aracın çalıntı veya change çıkmasıyla hayatınız altüst oldu. Böyle bir durumda soğukkanlı ama hızlı hareket etmek gerekir. İşte change araç mağdurları için izlenecek yol haritası:
Derhal Resmi Makamlara Başvurun: Öncelikle aracınızın change olduğuna dair şüphe oluştuysa, hemen emniyet birimlerine durumu bildirin. Aracınıza el konulacak ve kriminal inceleme yapılacaktır. Bu resmi tespit, ileride hakkınızı ararken en önemli kanıtınızdır.
Satıcıyı Haberdar Edin: Change olduğunu öğrendiğiniz anda, mümkünse satıcıya hemen yazılı bildirim yapın. Noter kanalıyla ihtarname göndererek aracın çalıntı/çenç çıktığını, bu nedenle satıştan döndüğünüzü ve ödediğiniz bedelin iadesini talep ettiğinizi bildirebilirsiniz. Bu bildirim, hem yasal olarak zorunlu olabilecek ayıp ihbarı niteliğindedir hem de satıcının ileride “bana haber vermedi” savunmasını engeller.
Hukuki Süreci Başlatın: Yukarıda detaylarını verdiğimiz tazminat davasını hazırlayın. Elinizdeki tüm belgelerle birlikte bir avukata başvurarak dava dilekçenizi yazdırın. Dava açarken maddi ve manevi tüm taleplerinizi ekleyin.
Savcılığa Şikayet: Satıcı hakkında mutlaka suç duyurusunda bulunun. ,
Aracın Akıbeti: Aracınıza el konulduysa, genelde mahkeme sonuçlanana kadar araç yediemin otoparkında kalır. Ceza davası sonunda aracın gerçek sahibine iadesine veya müsaderesine karar verilebilir. Sizin iyi niyetiniz tespit edilirse aracın asıl sahibine iade edileceği ve sizin de mağdur sıfatında olduğunuz kabul edilir. Bu durumda zaten ödediğiniz para için tazminat kazanmanız önemlidir.
Profesyonel Destek Alın: Change araç davaları karmaşık bir yapıya sahiptir ve birden çok hukuki alanı ilgilendirir. Uzman bir avukat, hem evrak işlerini hem de mahkeme prosedürlerini sizin adınıza takip ederek, bu stresli süreçte size yol gösterecektir.
Sonuç
Change araç davaları, maalesef ikinci el araç piyasasının acı bir gerçeği haline gelmiştir. Bu durum hem cezai boyutuyla suçtur hem de alıcılar açısından medeni hukuk boyutuyla ciddi zararlara yol açmaktadır. Change araç mağduru bir kişi, haklarını aramak için ceza soruşturmasından tazminat davalarına kadar pek çok yolu aynı anda yürütmek durumunda kalabilir. Satıcı dolandırıcıların cezalandırılması için ceza mahkemeleri devreye girerken, maddi kayıpların telafisi için tüketici hukukundan idare hukukuna uzanan geniş bir yelpazede hukuk mücadelesi verilmektedir.
Bu süreçte en önemli tavsiye, hızlı ve bilinçli hareket etmektir. Aracınız change çıktıysa “zarar eden otursun” demeden hemen yasal yollara başvurmalısınız. Zira iyi niyetli alıcıların dahi hak kaybına uğramaması için hukukun öngördüğü süreler ve prosedürler vardır. Yukarıda paylaştığımız kapsamlı bilgiler ışığında, hangi adımları atmanız gerektiğini genel hatlarıyla aktardık. Ancak her somut olay kendine özgüdür; dolayısıyla bu süreçte uzman bir hukukçudan destek almak en doğru sonuçlara ulaşmanızı sağlayacaktır.
Bu Yazılara da Göz Atın:
