Evlat Edinme
Evlat edinme, bir çocuğun hayatını değiştirmenin yanı sıra bir ailenin de sevgiyle büyümesine olanak tanıyan özel bir yolculuktur. Türkiye’de Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından titizlikle yürütülen bu süreç, hem hukuki hem de duygusal bir sorumluluk gerektirir. Peki, evlat edinme süreci nasıl işler, hangi adımları takip etmek gerekir? Bu makalede, evlat edinme başvurusu ve sonrasında izlenecek yolları adım adım ele alacağız.
Evlat Edinme Nedir?
Evlat edinme, durumu evlat edindirilmeye müsait çocuk ile anne/baba olmaya uygun kişi veya eşler arasında hukuki bağların sağlanmasıyla çocuk-ebeveyn ilişkisinin meydana gelmesi durumudur. Çocuk sahibi olmak için biyolojik olarak doğurma yoluyla çocuk sahibi olmayan kişilerin, hukuki yollarla evlat sahibi olabilmesi, evlat edinme yoluyla sağlanmaktadır. Evlat edinme şartları ve uygunluk durumları Türk Medeni Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş olup, belirtilen şartları sağlayan kişi veya eşler, başvuruda bulunarak evlat edinme sürecine girebilecektir.
Evlat Edinme Şartları
Hukukumuzda evlat edinme, çeşitli şartlara bağlı koşulmuş olup bu şartların sağlanması halinde kişilere evlat edinme başvurusu yapma imkânı sağlanmıştır.
Evli Çiftlerin Evlat Edinmesi: TMK Madde 306 uyarınca evli çiftler, birlikte evlat edinebilirler. Evli çiftlerin evlat edinebilmesi için;
Eşlerin en az 5 yıldır evli olmaları veya 30 yaşını doldurmuş olmaları şarttır.
Eşlerden birinin çocuğunu diğer eşin evlat edinebilmesi için ise; en az iki yıldan beri evli olmaları veya evlat edinmek isteyen eşin kendisinin otuz yaşını doldurmuş bulunması koşuluyla diğerinin çocuğunu evlât edinebilir.
Evli çiftlerden yalnızca birinin evlat edinme durumu ise TMK Madde 307/2 hükmü ile düzenlenmiştir. Buna göre;
30 yaşını doldurmuş olan eş, diğer eşin ayırt etme gücünden sürekli yoksun olduğu veya iki yılı aşkın süreden beri nerede olduğunun bilinmemesi ya da mahkeme kararıyla iki yılı aşkın süreden beri eşinden ayrı yaşamakta olması yüzünden birlikte evlât edinmesinin mümkün olmadığını ispat etmesi hâlinde, tek başına evlât edinebilir.
Tek Başına Evlat Edinme- Evli Olmayan Kişi: Çift halinde evlat edinilebileceği gibi, tek başına bekar birinin evlat edinmesi de mümkündür. Bunun gerçekleşmesi için de yine 30 yaşını doldurmuş olma şartı aranmaktadır.
Yaş Farkı: TMK Madde 308 uyarınca evlat edinen kişinin evlat edinilen ile arasında en az 18 yaş olması şartı koşulmuştur.
Rıza: Ayırt etme gücüne sahip çocuğun, rızası olduğu durumda evlat edinme gündeme gelebilmektedir.
En Az Bir Yıl Bakım: Bir küçüğün evlât edinilmesi, evlât edinen tarafından bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması koşuluna bağlıdır. Bu şart bir yıl boyunca yetkililerce durum izlenecek olup ilerleyen aşamalarda evlat edinme davasında önemli bir rol oynayacaktır.
Çocuğun Yararı: Evlat edinmenin çocuğun yararına bulunması gerekir. Evlat edinmenin sonuçlarının çocuğa zarar doğuracağı öngörüldüğü takdirde evlat edinme kararı verilemeyecektir.
Diğer Çocukların Yararı: Eğer evlat edinen kişinin başka çocukları varsa, o çocukların da yararları hakkaniyete uygun şekilde korunmak ve kanıtlanmak zorundadır.
Ana ve Baba Rızası: Eğer ki küçüğün biyolojik anne ve babası mevcutsa rızalarını gerektirir. Rıza, küçüğün veya ana ve babasının oturdukları yer mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak açıklanarak tutanağa geçirilir. Rıza verilmesi için küçüğün doğumundan itibaren en az 6 hafta geçmelidir. Rıza verildikten sonra tutanağa geçirilme tarihinden itibaren 6 hafta içinde aynı usul ile geri alınabilir. Ancak geri almadan sonra tekrardan rıza verecek olursa, rıza kesin olacaktır.
Bazı durumlarda ise anne ve baba rızası aranmayacaktır. Bu durumlar TMK Madde 311’e göre;
“Aşağıdaki hâllerde ana ve babadan birinin rızası aranmaz:
- Kim olduğu veya uzun süreden beri nerede oturduğu bilinmiyorsa veya ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun bulunuyorsa,
- Küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmiyorsa.”
Erginlerin ve Kısıtlıların Evlat Edinilmesi
Bu kısma kadar küçüklerin evlat edinilmesi üzerinde durduk. Ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesi biraz farklılık göstermektedir.
Ergin ve kısıtlıların evlat edinilebilmesi için öncelikle evlat edinenin altsoyunun açık rızası gerekmektedir. Açık rıza ile birlikte aşağıdaki durumlardan biri meydana gelmelidir:
- Bedensel veya zihinsel engeli sebebiyle sürekli olarak yardıma muhtaç ve evlât edinen tarafından en az beş yıldan beri bakılıp gözetilmekte ise,
- Evlât edinen tarafından, küçükken en az beş yıl süreyle bakılıp gözetilmiş ve eğitilmiş ise,
- Diğer haklı sebepler mevcut ve evlât edinilen, en az beş yıldan beri evlât edinen ile aile hâlinde birlikte yaşamakta ise ergin ve kısıtlıların evlat edinilmesi mümkün olabilecektir.
Eğer ki evlat edinilecek olan ergin veya kısıtlı kişi evli ise, eşinin de bu evlat edinmeye rıza göstermesi şarttır.
Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Farkı
Koruyucu aile; çeşitli nedenlerle biyolojik ailesi yanında bakımları bir süre için sağlanamayan çocukların kendi aile ortamlarında eğitim, bakım ve yetiştirilme sorumluluğunu kısa veya uzun süreli olarak, ücretli veya gönüllü statüde devlet denetiminde paylaşan, hissettikleri toplumsal sorumluluğu gösterebilen uygun aile ya da kişilerdir. Koruyucu aile uygulamasının amacı çocuğun güvenli bir aile ortamında yetişmesini sağlamaktır. Koruyucu aile, kurumla birlikte; çocuğa, biyolojik ailesi, okulu ve çevresiyle ilişkilerini devam ettirmelerini sağlayarak yardımcı olur.
Evlat edinme ile çocuğun velayet hakları mahkeme kararı ile evlat edinen aileye verilmektedir. Koruyucu ailede ise aile çocuğun bakım, yetişme ve eğitim sorumluluğunu devlet ile paylaşılırken çocuğun velayeti biyolojik ailesinde kalır. Koruyucu aile ve evlat edinme şartlar ve süreler bakımından da birçok farklılık taşımaktadır.
Yabancı Ülkede Evlat Edinme
Türkiye’de yaşayan bir birey olarak yabancı bir ülkede evlat edinme düşünceniz varsa, bu süreç ülkelerarası evlat edinme kuralları çerçevesinde işler. Türkiye, 1993 tarihli Lahey Evlat Edinme Sözleşmesi’ne taraf bir ülkedir ve bu sözleşme, uluslararası evlat edinme işlemlerinde çocuğun yüksek yararını korumayı amaçlar.
Sözleşmeye göre küçük, kendi ülkesinde evlat edindirilemediği takdirde, sözleşmeye taraf diğer ülkelerden evlat edinilebilmektedir. Yine ülkemizdekine benzer bir şekilde evlat edinmeye ilişkin şartlar ve koşullar değerlendirilerek bu kararın verilmesi sağlanacaktır. Bu durumda, Türkiye’deki Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne başvurmanız ve gerekli belgeleri sunmanız gerekir. Ayrıca, çocuğun gideceği ülkenin evlat edinme prosedürlerine uygunluk ve o ülkeye giriş izni gibi ek şartlar da aranır. Süreç, her iki ülkenin yetkili makamlarının iş birliğiyle yürütülür ve titiz bir denetimden geçer.
Evlat Edinme Başvurusu
Evlat edinmek isteyen kişi veya eşler eğer Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıysa veya Türkiye’de ikamet etmekte ise ikamet ettiği ildeki Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne başvuru yapabileceği gibi ilk başvuruyu E-Devlet üzerinden de yapabilmektedir.
Eğer yurtdışında ikamet söz konusu ise ülkelerarası evlat edinme merkezi makamı/yetkili birimine başvurmak gereklidir.
Evlat Edinme Başvurusu Gerekli Belgeler
Evlat edinmek isteyen kişi veya eşler Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bilgilendirmesine göre aşağıdaki evrakları hazırlamalıdır:
-Nüfus müdürlüğü tarafından düzenlenen nüfus olayı kayıt örneği,
-Başvuran ve birlikte yaşadığı aile fertlerinin silinmiş kayıtlar da dâhil sabıka kayıtları,
-Mal varlığını, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösterir belgeler,
-Muhtarlıklardan veya nüfus müdürlüklerinden alınacak yerleşim yeri belgesi,
-Öğrenim durumunu gösterir belge,
-Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu,
-Türkiye’de yaşayan yabancı ülke vatandaşlarından veya yurt dışında yaşayan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarından oturma izin belgesi ve küçüğün kabul eden ülkeye girmesine ve orada sürekli ikametine izin verildiğine veya verileceğine dair belge.
Belgeleri hazırladıktan sonra, evlat edinme başvurusu yapılan tarihten itibaren iki ay içerisinde teslim edilmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde evrakları teslim etmeyenlerin başvuruları işleme koyulmamaktadır.
Belgelerin sunulduğu tarih ve saat, evlat edinme sıralamasında önem taşıdığı için bu belgeleri hızlı bir biçimde sunmak sıralama açısından kıymetli olacaktır.
Belgelerin incelenmesi sonrasında bir problem ortaya çıkmadığı durumlarda Sosyal İnceleme süreci başlamaktadır. Bu süreçte evlat edinme birimi tarafından, evlat edinmek isteyenlere haberli/habersiz ziyaretler yapılmakta ve uygun bir ebeveyn olma koşulları titizlikle incelenecektir. Evlat edinmeye uygun bulunan başvuru sahipleri sıraya alınarak süreç devam edecektir.
Evlat Edinme Geçici Bakım Sözleşmesi
Yukarıda da belirttiğimiz gibi evlat edinme sürecinde, evlat edinilecek çocuğun en az bir yıl bakım ve eğitimi evlat edinecek kişiler tarafından sağlanacaktır. Bu süreç için Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü ile ebeveyn adayları arasında Geçici Bakım Sözleşmesi imzalanacaktır. Bu sözleşme işlemlerin sonuna kadar devam edecektir.
İzleme aşamasında yükümlülüklere aykırılık, evlat edinmeye uygun olmadığının anlaşılacağı olumsuz durumların yaşandığı senaryolarda Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından bu sözleşme tek taraflı olarak iptal edilebilmektedir.
İzleme süreci boyunca yetkililer, çocuğu ve aileyi belirli aralıklarla ziyaret ederek evlat edinme sürecinin uygunluğunu denetler ve süre boyunca herhangi bir olumsuz durum ile karşılaşılmadığı durumlarda evlat edinmeye onay verilebilir. Bu aşamadan sonrası için dava yoluna gidilecektir.
Evlat Edinme Davası
İzleme ve geçici bakım sonrasında ebeveyn olmaya uygun bulunan kişiler evlat edinebilme hakkı kazanacaktır. Evlat edinebilme ancak mahkeme kararıyla olabileceğinden dava yoluna gidilmesi gerekecektir.
TMK Madde 315 ile bu süreç açıklanmıştır:
“Madde 315- Evlât edinme kararı, evlât edinenin oturma yeri; birlikte evlât edinmede eşlerden birinin oturma yeri mahkemesince verilir. Mahkeme kararıyla birlikte evlâtlık ilişkisi kurulmuş olur.”
Evlat edinme davası çekişmesiz yargı faaliyeti olup mahkeme kararının kurucu niteliği olacaktır.
Evlat Edinme Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme
Evlat edinme davalarında görevli mahkemeler Aile Mahkemeleri, eğer bulunulan yerde Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi sıfatıyla görevli olacaktır.
Yetkili mahkeme ise evlat edinenin ikamet adresi, birlikte evlat edinmede eşlerden birinin oturma yeri de yetkilidir.
Evlat Edinme Davası Sonuçları
Mahkeme kararıyla evlat edinmenin uygun olduğu kararı verilmesiyle evlatlık ilişkisi kurulmaktadır. Evlatlık ilişkisinin kurulmasıyla soybağı kurulmuş olacaktır. Evlat edinenin velayet hakkı ortaya çıkacaktır. Biyolojik ana ve babaya ait olan haklar, artık evlat edinene geçecektir.
Evlatlık, evlat edinenin mirasçısı olacaktır.
Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alacaktır. Evlat edinen kişi isterse evlat edindiği çocuğun ismini değiştirebilecektir. Eğer ergin bir kişi evlat edinildiyse, evlat edinilen ergin kişi dilerse evlat edinenin soyadını alabilir.
TMK Madde 314 uyarınca eşler tarafından birlikte evlat edinilen ve ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüklerin nüfus kaydına ana ve baba adı olarak evlat edinen kişi/eşlerin adları yazılarak nüfus kaydı yapılacaktır.
Evlat edinilen kişinin miras ve diğer haklarına zarar gelmemesi ve aile bağlarının devamı için evlat edinilenin naklen geldiği aile kütüğü ve evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulacaktır. Evlat edinilmeye ilişkin mahkeme kararı da yine her iki aile kütüğüne işlenecektir.
Evlat edinme süreci gerek başvuru gerek dava aşamasında titizlikle ve dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir. Bu süreçlerde profesyonel bir hukuki destek almak, doğru bir yönetim sağlayabilmek için gereklidir. Bu süreçleri uzman bir aile hukuku avukatı ile yürütmek, sürecin pozitif sonuçlanması açısından önem taşımaktadır.
Bu İçeriklere de Göz Atın:
